Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı, Prof. Dr. Ertuğrul Akşahin

AYAK VE AYAK BİLEĞİ HASTALIKLARI

İnsan neslini yüzyıllardır taşıyan emektar ayaklarımızın sorunları Prof.Dr.Ertuğrul Akşahin’ in önemli uğraş alanlarındandır.

Topuk ağrıları
Nasırlar ve Tırnak Batması
Hallux Valgus (başparmak eğilmesi)

Ayak ve Ayak Bileği Kireçlenmeleri
Kas, Tendon Bağ Yaralanmaları, Sinir Sıkışmaları,
Çocuklarda Ayak Sorunları, Düz Tabanlık, Çarpık Ayaklar,
Topuk ve Parmak Kemiklerindeki Deformasyonlar,

AYAK ve AYAK BİLEĞİ AĞRILARI

Topuk ağrıları

Topuk kemiği onlarca kemik, eklem ve yüzün üzerinde tendon, kas ve bağ bulunan ayağımızdaki en büyük kemiktir. Topuk kemiği yürüdüğümüz sırada yerle ilk temas eden kemiktir ve hem bu temastan kaynaklanan şok emme görevini hem de hareket sırasında üzerine binen tüm ağırlığı yüklenir.

Topuk ağrısında en belirgin belirtiler ağrının en çok sabahları, yataktan ya da oturduğunuz yerden kalkarken şiddetlenmesi ve yürüyüş sırasında azalmasıdır. Hareketsiz kaldıktan bir süre sonra ayağa kalktığınızda ağrı yoğun şekilde hissedilir. Yürümek ağrıyı hafifletir görünse de, uzun yürüyüşler ya da uzun süre ayakta kalmak ağrının yeniden kötüleşmesine sebep olacaktır.

Topuk ağrısının birçok nedeni olabilir. Çoğu kez basma / yürüme bozuklukları nedeniyle topuk kemiğine ve ona bağlı yumuşak dokulara aşırı baskı uygulanması başlıca nedendir. Baskının sebebi yaralanma veya yürüme, koşma ya da sert bir zemine atlama nedeniyle oluşan zedelenmeler de olabilir. Fazla kilolar ya da ucuz terlik gibi yanlış ayakkabı seçimleri de topuk üzerindeki yükü arttırabilir.

Topuk ağrısı ve ağrının yanı sıra kızarıklık, şişme, ısınma gibi iltihap belirtileri uzun süre geçmiyor ve bu belirtiler günlük aktiviteleri engelliyorsa bir ortopedi ve travmatoloji uzmanına muayene olmak gerekir.

Nasırlar özellikle ayaklarımızda, bazen de vücudumuzun diğer bölgelerinde oluşan deri sertleşmeleridir.

Nasırların birçok nedeni var ama bunların çoğu da günlük yaşamdaki dikkatsizliğimizden kaynaklanıyor. Bozuk bir yürüyüş nasır nedeni olabilir ama en çok da ayaklarımıza uygun olmayan ayakkabılar nasır oluşumuna neden olur. Özellikle yüksek ve sivri topuklu ayakkabılar kadınlarda erkeklerden neredeyse dört kat daha fazla nasır görülmesine yol açmaktadır.

Nasırlara yok açan nedenlerden biri de ayaktaki şekil bozukluklarıdır. Bunyon ve çekiç parmak gibi kemik çıkıntılarının ayakkabılara daha çok sürtünmesi ve oradaki deride nasır oluşması olasıdır. Ayrıca ayakkabıları ve sandaletleri çorapsız giymek de nasıra yol açabilir. O yüzden sıcak havalarda bile olsa çoraptan kaçınmamaya ya da oldukça yumuşak ve kaliteli ayakkabılar almaya dikkat edin.

Tırnak Batması

Kişinin günlük hayatını olumsuz yönde etkileyen ve yaşam kalitesini düşüren tırnak batması aynı zamanda ayak sağlığını da tehdit etmektedir. 

Genellikle yanlış ayakkabı(topuklu, sivri uçlu ayakkabılar), yanlış tırnak kesimi, tırnağın üzerine basılması veya darbe alması ve kalıtsal nedenlere bağlı olarak görülen tırnak batmasıdır.

Tırnağın batmasının belirtileri; deriye gömülmesi sonucu deri altında kendine yer bularak bunların kızarık, ağrı, yanma, iltihap akıntısı belirtilerin baş göstergesidir.

Tırnak Batması Tedavisi; kişiden kişiye tedavi süreçleri rol göstermektedir.

Hallux Valgus (başparmak eğilmesi)

Hastalığının ayak baş parmağının dışarı doğru eğilmesi demektir. Halk arasında bu hastalık “ayak baş parmak çıkıntısı” veya “bunyon” olarak da bilinmektedir. Bu hastalıkta ayağın birinci parmağının tarak kemiğinin içeri doğru, baş parmak kemiğinin de dışarı doğru eğilmesiyle kemiğin çıkıntılı bir halde olmasıdır. Genellikle hastalık erken yaşta çok hafif düzeyde başlar, zaman içinde ilerleyerek daha ciddi bir hal almaktadır. Belirli bir açıyı aştığı zaman hastanın hayat kalitesini düşürmesi, ağrının oluşması, yürümesini ve ayakkabı giymesini zorlaştırıcı semptomlar baş rol oynar.

Yanlış ayakkabı tercihi tek başına Hallux Valgus’a yol açan bir etken değildir. Hastalarda genetik alt yapının olması yani ailesel bir yatkınlığın olması gerekir. Böyle hastalar dar, yüksek topuklu sivri burunlu ayakkabılar (stiletto) giyerlerse hastalığın ilerlemesi ve semptomların daha ciddi hale gelmesi kaçınılmaz olur.

Zamanla deforme olmuş başparmak kemiğinin dış yüzeyindeki ciltte gözle görülür bir kızarıklık, şişlik ve enflamasyon  gözlemlenir. Kişiler ayakkabı giyerken ve yürürken ağrı, acı ve uyuşma hissederler. Silikon aparatlarla, ayakkabının cilde ve enflamasyon bölgesine yaptığı baskıyı kısa süre ile önleyici ve rahatlatıcı olabilirler, ancak bu rahatlama hissi geçici bir süreçtir.

Halluks Valgus hastalığının tedavisini geciktirmekle hastalara fayda sağlamaktan ziyade, zarar verecektir. 

Ayak ve Ayak Bileği Kireçlenmeleri

Ayak bileği protezi

Vücudu taşıyan bacaklarda yer alan eklemlerin yaşam içerisinde sıklıkla karşılaşılan sorunlarının başında osteoartrit (eklem kireçlenmesi) gelmektedir. Toplumda sıklıkla diz ekleminde görülen bu durum, kalça, ayak bileği ve ayağın kemikleri arasındaki eklemlerde de sıklıkla görülmektedir. Kilolu insanlarda, sık sık ayak bileği burkulması yaşayanlarda, ayak bileğine nafiz kırık geçmişi olanlarda ve daha az sıklıkla romatizmal bazı hastalıklarda ayak bileği osteoartriti sık görülmektedir. 
İleri derecede ayak bileği kireçlenmesinin tedavisinde geçmişten günümüze kadar eklemin dondurulması (artrodezi) ameliyatı ilk tercih edilen tedavi yöntemi olmuştur. Günümüzde ise ayak bileği protezleri diz protezleri gibi popüler olmaya başlamıştır.

Kas, Tendon Bağ Yaralanmaları, Sinir Sıkışmaları

Aşil tendonu kopyası nedir ve nasıl tedavi edilir.

Aşil Kopması, tendon kopmaları, tendon yaralanmasıdır. Bunlar ;Futbol ve basketbol sırasında meydana gelen ani zorlama işlevi sırasında oluşur. Bunun yanı sıra trafik kazaları, yüksekten düşmeler, yapısal bozukluklar, uygun olmayan ayakkabı seçimi, zorlama ve zemin bozuklukları gibi durumlar da ayak tendonunda hasar meydana gelebilir.  Aşil kopmasında, tendonun koptuğu yer kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Çoğunlukla kopma, tendonun topuk kemiğine (kalkaneus) yapıştığı yerin yaklaşık 3-4 cm üst kısmında oluşmaktadır. Daha az sıklıkla da topuk kemiğine yapıştığı yerden olur ki bu daha ciddi bir sakatlıktır.

Tedavisi :

Cerrahi ve ameliyatsız yöntemler uygulanmakta olsa bile, son yıllarda baş gösteren cerrahi girişim daha ön planda kullanılmaktadır. Her iki yöntemin kendisine özgü üstünlükleri vardır.

Ameliyatsız tedavi bacağın 4-6 hafta süre ile alçıya alındığı ve üzerine basma ve hareketin geç verildiği bir yöntemdir. Yaralanmayı izleyen ilk 48 saatte yapılan alçı tedavisinin sonuçları cerrahi ameliyatlarla aynı sonuç verebilmektedir. Fakat 1 haftadan fazla gecikmelerdeki ameliyatsız tedavide tekrar kopma olasılığını görülmektedir. Bu tedavinin amacı ayak bileğini bükük şekilde sabitleyerek yırtılmış tendon uçlarını bir arada tutmak ve iyileşmesini beklemektir. İlk olarak 30-40 derecede sabitlenir. Her hafta alçının bükük pozisyonu 10 derece azaltılır ve ayak bileği düz hale gelince (3. hafta bitiminde) hastanın kısmi yüklenmesine izin verilir. 2-3 hafta kısmi yük sonrası hastanın tam yüklenmesi istenir.

Ayak tendon ağrısı ve tedavisi;

Tendon bölgesinde şişlik ve sertlik bir durumu söz konusu yok ise sadece ağrı var ise; bir süre buz uygulaması yapılarak dinlenmek gerekmektedir. Aktif sportif faaliyetlerden bir süre uzak kalınmalıdır. Hareketsizlikte bu durumu çoğaltabilir. Günlük yaşam hareketleri yapılabilir. Ameliyat ayak tendonu sorununda nihai çözümdür. Basit bir ameliyat olmasına rağmen uzunca bir süre istirahat edilmelidir.

Sinir Sıkışmaları;

Ayaklardaki uyuşmanın yaygın nedenlerinin başında, ‘periferal nöropati’ denilen sinir hasarlanması gelir. Sinirlerde bir tür hasar ya da kan dolaşımında bir sorun olması söz konusudur. Ayaklarda bir türlü geçmeyen uyuşmalar ayakta durmakta, yürümekte ya da araba sürmekte zorlanmalara yol açar.

Omurgada fıtık ya da dejenere diskler veya omurilik kanalında daralma sinirlere baskı yaparak vücudun bu sinirlerle ilgili herhangi bir yerinde ama sıklıkla bacaklarda uyuşmaya veya diğer normal olmayan hislere neden olabilir.

Uzun süren ayak uyuşmaları dikkate alınmalı ve mutlaka bir nöroloji veya iç hastalıkları uzmanına başvurulmalıdır.

Çocuklarda Düz Tabanlılık

Çocuklarda Ayak Sorunları, Düz Tabanlık, Çarpık Ayaklar,

Çocuklarda Ayak Sorunları;

Çocuklarda doğuştan ya da gelişimsel olarak ortopedik problemler ortaya çıkmaktadır. Aileler en çok endişelendiği konu çocukların sağlık sorunlarından birisi de ayak şeklidir. Doğumdan 6 yaşına kadar yapılacak düzenli kontroller ve tedavi başarısı için büyük önem taşıyor.

Düz Tabanlık;

Taban düşüklüğü olarak da adlandırılan düz tabanlık, doğuştan meydana gelebileceği gibi yetişkinlerde de görülebilir. Kısacası kişi sonradan da düz tabanlaşabilir. Toplumda oldukça sık görülen ortopedik rahatsızlıklardan biri olan düz tabanlık, kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen bir sorundur. Ayak tabanında iç kavisin olmayışı veya yetersiz oluşu düz tabanlık olarak tanımlanmaktadır.

Anne babalar arasında yeni doğan veya yeni yürüyen çocuklarının düztaban olup olmadıkları konusundaki endişeleri yaygındır. Normal bir ayakta görülmesi gereken iç kavisi

Belirtileri;  erken yorulma, ayaklarda ağrı, içe basma, dizlerin birbirine çarpması ve bel ağrısı gibi çeşitli sağlık sorunlarına neden olmaktadır. Bu nedenle kişinin günlük hayatı olumsuz yönde etkilenmektedir. Düz taban olan kişilerin yaş ilerlemesiyle birlikte ayaklarında şekil bozukluğu ile birlikte bel kısmında kireçlenmeler görülür. Vücut ağırlığının neredeyse tamamını yüklenen ayaklara önemli görev düşmektedir. Yürüme esnasında ayağın topuktan öne doğru esnemesini sağlar, böylece vücudun yaylanma mekanizmasına yardımcı olur. Yaylanma hareketi ile ayak tabanındaki kavis sayesinde sorunsuzca tamamlanır. Ancak iç kavisin olmaması veya yetersiz olması durumunda düz tabanlıktan bahsedilir.

Çarpık Ayaklar;

Doğuştan çarpık ayak tanısı, ileri ultraso-nografi tetkikleri ile anne karnında veya hemen doğum sonrasında klinik olarak koymak mümkündür.

Tek ayak çarpık olduğunda bir ayak karşı bacağa dönük duruyor. Her iki ayak da etkilenmişse bu durumda ayaklar birbirlerine dönük şekilde bakıyor. Erkeklerde kızlara oranla iki kat daha sık görülüyor. Çarpık ayak sorununa erken dönemde müdahale edildiğinde normale çok yakın ayaklar elde edilmektedir. Bazı bebeklerde ek ilave olarak ameliyatlar gerekebilmektedir. Tedavi edilmediği takdirde kemiklerde şekil bozukluğu görülmektedir.

Topuk ve Parmak Kemiklerindeki Deformasyonlar

Topuk

Topuk Dikeni (Epin Kalkanei) Nedir?

Topuk altında, ayak altı (plantar) tendonlarının birleştiği noktada, bu tendonların aşırı gerilmesi nedeniyle oluşan iltihabın (fasiit plantar) zamanla kireçlenerek diken ya da kuş gagası şeklinde bir kemik yapısını oluşturan ağrılı bir hastalıktır.

Biyomekanik nedenli bir hastalık olması nedeniyle sadece ilaç tedavisi uygulandığı durumlarda hasta geçici bir rahatlık hissedebilir ama hastanın ayağındaki statik bozukluk tedavi edilemediği için ağrılar bir süre sonra geri başlar. Şikayet edilen en çok konu ise hasta bireylerin şikayetleri tekrarlanmasıdır.

Düşük Ayak Deformitesi Tedavisi

Ayak bileğinin yukarı kaldırılamamasıdır. Genellikle ayağı yukarı kaldıran sinirlerin zedelenmesi sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Ortopedistin dikkat ettiği konu ayaktaki tendonlarda çalışan tendon olup olmadığının anlamak ve çalışan bir tendon varsa, tendon transferi yapılarak düşük ayak deformitesi düzeltilebilmektedir. Hastanın uzman bir ortopedist tarafından muayene edilmesi ve değerlendirilmesi sonucunda bu ameliyatın başarılı bir tedavi ile sonuçlanmaktadır.

Ayak Bileği Artroskopisi

Günümüzde ayak bileği artroskopisinde gelinen son gelişmelerden biri de artık ayak bileğinin arka bölgesine de artroskopik olarak müdahele edebiliyor olmamızdır. Bu işlemin diğerine göre başlıca iki farklı özelliği vardır. Birincisi hastanın pozisyonudur. İşlem sırasında hasta ameliyat masasında yüzüstü yatar ve aşil tendonunun her iki yanından açılan 2 adet delikten işlem uygulanır. Diğeri ise bu işlem diğerine göre daha risklidir. Açtığımız deliklerden iç tarafta olanına çok yakın mesafeden geçen damar ve sinirler vardır ve tecrübeli olmayan bir elin bunlara zarar vermesi ihtimal dahilindedir. Bunun için özellikle ayak bileği arkasının artroskopisi, artroskopik cerrahide belli bir tecrübe edinmiş ortopedik cerrahlarca yapılmalıdır.

Ayak bileği protezi

Vücudu taşıyan bacaklarda yer alan eklemlerin yaşam içerisinde sıklıkla karşılaşılan sorunlarının başında osteoartrit (eklem kireçlenmesi) gelmektedir. Toplumda sıklıkla diz ekleminde görülen bu durum, kalça, ayak bileği ve ayağın kemikleri arasındaki eklemlerde de sıklıkla görülmektedir. Kilolu insanlarda, sık sık ayak bileği burkulması yaşayanlarda, ayak bileğine nafiz kırık geçmişi olanlarda ve daha az sıklıkla romatizmal bazı hastalıklarda ayak bileği osteoartriti sık görülmektedir.

İleri derecede ayak bileği kireçlenmesinin tedavisinde geçmişten günümüze kadar eklemin dondurulması (artrodezi) ameliyatı ilk tercih edilen tedavi yöntemi olmuştur. Günümüzde ise ayak bileği protezleri diz protezleri gibi popüler olmaya başlamıştır.